Άφατα φορτία
2023 – Αίθουσα τέχνης Έκφραση-Γιάννα Γραμματοπούλου, Αθήνα
Άφατα φορτία
Κατερίνα Κοσκινά
Ιστορικός Τέχνης – Μουσειολόγος
Πρώην διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Αθηνών ΕΜΣΤ
Η καλλιτέχνις στην νέα ενότητα δουλειάς της δηλώνει εμφατικά την ταυτότητάτης, ως δημιουργός και γυναίκα. Μετουσιώνει σε έργα, τη θηλυκότητα της, τη δέσμευση ή και την απελευθέρωση από φορτία του παρελθόντος, από μνήμες ευχάριστες ή τραυματικές. Χρησιμοποιεί τεχνικές που αποκαλύπτουν τη δομική σύσταση του καμβά, προβάλλοντας την καταγωγή του από την τέχνη της υφαντικής, μια παραδοσιακή οικοτεχνική πρακτική, που συνδέεται με το γυναικείο φύλο από την μυθολογία ακόμη, μέσω της Αράχνης ή της Πηνελόπης. Ταυτόχρονα, απελευθερώνοντας το στημόνι και το υφάδι από την υλικότητα της προετοιμασίας και του χρώματος, δημιουργεί εύθραυστα πεδία, χώρους μεταιχμιακούς, όπου η ύλη «φλερτάρει» την εξαΰλωση.
Πόσο όμως η ζωγραφική μπορεί να υπάρξει χωρίς υλικά ή να εξαφανιστεί από την πρακτική ενός ζωγράφου; Η Σπυριδούλα Πολίτη είναι από αυτούς που παλεύει με την ύλη και την υφή της. Σήμερα, παρά τoν σαφή προσδιορισμό της θεματικής της που είναι η ανεξίτηλη εγγραφή της μνήμης, μετέρχεται διαφορετικών τρόπων επεξεργασίας της επιφάνειας, με επικολλήσεις και αποκολλήσεις, δράσεις και αναιρέσεις τους, σχέδιο και κενή επιφάνεια, ζωγραφική και αντικείμενο. Παγιδεύεται οικειοθελώς σε μια αντιπαράθεση διαφανούς και αδιαφανούς. Αφαιρεί τη σάρκα του καμβά και στις ίνες του επικολλά υφάσματα, συμπληρώνοντας ύλη. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, ότι τα έργα της γίνονται ομοιώματα του ανθρώπου, κούκλες, ανδρείκελα, υποκατάστατα, ειδώλια. Τα σκεπάζει με πολύ προσωπικά αντικείμενα, τα «ντύνει», κυρίως με ρούχα, δικά της ή επιλογής της, σε μια προσπάθεια ίσως να ταυτιστεί με αυτά.
Το ρούχο είναι περίβλημα, προστασία και ταυτόχρονα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ταυτότητάς μας. Είναι ότι πλησιέστερο στο σώμα, δηλαδή στο σαρκίο μας, και περιβάλει όχι μόνον ό τι φαίνεται όσο ζούμε, αλλά και ό τι υπάρχει αλλά δεν περιγράφεται, δεν λέγεται, δεν ορίζεται, ούτε καν από εμάς τους ίδιους. Τα άφατα φορτία, και με τα δύο πρόσημα της λέξης φορτίο.
Για την καλλιτέχνιδα, ρούχο και τελάρο είναι σύμβολα της διπλής της υπόστασης, της ύπαρξης της. Είναι,επιπλέον, τα υλικά στοιχεία με τα οποία συμβιώνει καθημερινά.
Ο κύριος όγκος της δουλειάς της είναι υπαινικτικές προσωπογραφίες, είτε παραπέμπουν στον εσωτερικό άφατο εαυτό είτε στην εξωτερική εικόνα είτε, ακόμη, στο βίωμα και το αποτύπωμα του στην επιθυμία ή την κατάκτηση.
Στην ενότητα αυτή, πέρα από τα τελάρα, η Σπυριδούλα Πολίτη, παρουσιάζει μιαν εγκατάσταση, στην οποία το ρούχο γίνεται ταυτόχρονα περίβλημα και περιεχόμενο. Δημιουργεί ένα παραπέτασμα από κυλινδρικές φόρμες. Η περίδεση ενός ακαθόριστου περιεχομένου, η δημιουργία μιας ακανόνιστης φόρμας από μια κυκλωτική κίνηση, παραπέμπει στη συγκράτηση της παρόρμησης, στην αιχμαλωσία και ερμηνεύει την λαϊκή έκφραση, στριμμένος ή στριφνός, που χαρακτηρίζει κάτι δυσάρεστο. Η έκθεση συμπληρώνεται με ένα μικρό video, που προέκυψε σχεδόν μόνον του, τονίζοντας τη σημασία του απρόβλεπτου, του τυχαίου, στο έργο τέχνης, θέτοντας όμως ταυτόχρονα το ερώτημα αν το τυχαίο υπάρχει πραγματικά.
Το βάρος και η ελαφρότητα, η διαφάνεια και η ύλη, η λύπη και η χαρά, δεν είναι στην περίπτωση της Σπυριδούλας Πολίτη, ασύνδετες ή ασύμβατες. Είναι βιώματα, φορτία θετικά ή αρνητικά, που η τέχνη -και μόνον αυτή- μπορεί να μετατρέψει σε αφορμές δημιουργίας και να σε κάνει να συμβιώνεις μαζί τους, να τα εξορκίζεις, ακόμη και να τα απολαμβάνεις.